มหาวรรคที่ 3

ปัพพชาสูตรที่ 1

ว่าด้วยการสรรเสริญบรรพชา

[354] ข้าพเจ้าจักสรรเสริญบรรพชา
อย่างที่พระพุทธเจ้าผู้มีพระจักษุทรงบรรพชา
ข้าพเจ้าจักสรรเสริญบรรพชา อย่างที่พระ-
พุทธเจ้าพระองค์นั้นทรงไตร่ตรองอยู่ จึง
ทรงพอพระทัยบรรพชาด้วยดี.
พระพุทธเจ้าทรงเห็นว่า ฆราวาสนี้
คับแคบ เป็นบ่อเกิดแห่งธุลี และทรงเห็น
ว่า บรรพชาปลอดโปร่ง จึงทรงบรรพชา.
พระพุทธเจ้าครั้นทรงบรรพชาแล้ว
ทรงเว้นบาปกรรม ทางกาย ทรงละวจีทุจริต
ทรงชำระอาชีพให้หมดจด.
พระพุทธเจ้า มีพระลักษณะอัน
ประเสริฐมากมาย ได้เสด็จถึงกรุงราชคฤห์
เสด็จเที่ยวไปยังคิริพชนคร แคว้นมคธ เพื่อ
บิณฑบาต.

พระเจ้าพิมพิสารประทับยืนอยู่บน
ปราสาท ได้ทอดพระเนตรเห็นพระพุทธเจ้า
พระองค์นั้น ผู้สมบูรณ์ด้วยพระลักษณะจึง
ได้ตรัสเนื้อความนี้ว่า
แน่ะ ท่านผู้เจริญทั้งหลาย ท่านทั้ง
หลายจงดูภิกษุรูปนี้เถิด ภิกษุรูปนี้มีรูปงาม
สมบูรณ์ มีพระฉวีวรรณบริสุทธิ์ ถึงพร้อม
ด้วยการเที่ยวไป และเพ่งดูเพียงชั่วเอก มี
จักษุทอดลง มีสติ ภิกษุรูปนี้หาเหมือนผู้บวช
จากสกุลต่ำไม่ ราชทูตทั้งหลายจงรีบไปเถิด
เพื่อทราบว่า ภิกษุรูปนี้จักไป ณ ที่ไหน.
ราชทูตที่พระเจ้าพิมพิสารส่งไปเหล่า
นั้นได้ติดตามไปข้างหลัง เพื่อทราบว่า ภิกษุ
รูปนี้จะไปที่ไหน จักอยู่ ณ ที่ไหน.
พระพุทธเจ้าเสด็จไปตามลำดับตรอก
ทรงคุ้มครองทวาร สำรวมดีแล้ว มีพระสติ
สัมปชัญญะ ได้ทรงยังบาตรให้เต็มเร็ว.
พระองค์ผู้เป็นมุนี เสด็จเที่ยว
บิณฑบาตแล้ว เสด็จออกจากพระนคร เสด็จ
ไปยังปัณฑวบรรพต ด้วยทรงพระดำรู้ว่า
จักประทับอยู่ ณ ที่นั้น.

ราชทูตทั้ง 3 เห็นพระพุทธเจ้าเสด็จ
เข้าไปสู่ที่ประทับ จึงพากันเข้าไปเฝ้า คน
หนึ่งกลับมากราบทูลแต่พระราชาว่า ขอ
เดชะ ภิกษุรูปนั้นนั่งอยู่ที่หน้าภูเขาปัณฑวะ
เสมือนเสือโคร่ง โคอุสุภราชและราชสีห์ใน
ถ้ำ ฉะนั้น
พระมหากษัตริย์ ทรงสดับคำของ
ราชทูตแล้ว รีบด่วนเสด็จไปยังปัณฑวบรร-
พต ด้วยยานอันอุดม ท้าวเธอเสด็จไปตลอด
พื้นที่แห่งยานแล้ว เสด็จลงจากยาน เสด็จ
พระราชดำเนินด้วยพระบาท เข้าไปถึง
ปัณฑวบรรพตนั้นแล้ว ประทับนั่ง.
ครั้นแล้วได้ทรงสนทนาปราศรัย
ครั้น ผ่านการปราศรัยพอให้ระลึกถึงกันไป
แล้ว ได้ตรัสเนื้อความนี้ว่า พระองค์ยังหนุ่ม
แน่น ตั้งอยู่ในปฐมวัย สมบูรณ์ด้วยความ
เฟื่องฟู แห่งวรรณะ เหมือนกษัตริย์ผู้มี
พระชาติ ทรงยังหมู่พลให้งามอยู่ ผู้อันหมู่
ผู้ประเสริฐห้อมล้อมแล้ว หม่อมฉันจะให้
โภคสมบัติ ขอเชิญพระองค์บริโภคโภค-

สมบัติเถิด พระองค์อันหม่อมฉันถามแล้ว
ขอจงบอกชาติแก่หม่อมฉันเถิด.
พระพุทธเจ้าตรัสพระคาถาตอบว่า
ดูก่อนมหาบพิตร ชนบทแห่งแคว้น
โกศล ซึ่งเป็นที่อยู่ข้างหิมวันตประเทศ สม-
บูรณ์ด้วยทรัพย์และความเพียร อาตมภาพ
โดยใครชื่อว่า อาทิตย์ โดยชาติชื่อว่า
ศากยะ ไม่ปรารถนากาม เป็นผู้ออกบวชจาก
สกุลนั้น อาตมภาพเห็นโทษในกามทั้งหลาย
เห็นการบรรพชาเป็นที่ปลอดโปร่ง จักไป
เพื่อความเพียร ใจของอาตมภาพ ยินดีใน
ความเพียรนี้.
จบปัพพชาสูตรที่ 1

อรรถกถามหาวรรคที่ 3

อรรถกถาปัพพชาสูตรที่ 1

ปัพพชาสูตรมีคำเริ่มต้นว่า ปพฺพชฺชํ กิตฺติยิสฺสามิ ดังนี้.
ถามว่า พระสูตรนี้มีการเกิดขึ้นเป็นอย่างไร ?
ตอบว่า พระสูตรนี้การเกิดขึ้นดังต่อไปนี้.